ولایت دایکندی
دایکُندی یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. دایکندی پیشتر یکی از ولسوالیهای ولایت اُروزگان بود ولی در تاریخ ۲۸ مارس۲۰۰۴ به عنوان یک ولایت جداگانه تشکیل شد.
مرکز این ولایت شهر نیلی است.
در حال حاضر شاروال دایکندی اولین زن شهردار افغانستان خانم عذرا جعفری می باشد.
دای به معنی قبیله یا سرزمین و بزرگ و با مردم به کار می رفته است. چنانکه در نامهای ترکی مغولی به صورت پسوند و یا پیشوند در نام اشخاص استفاده می شده است. در لهجهء هزارگی دی معنای زیاد، بسته، یکجایی و خرمن را می رساند.
ولایت جدید التأسیس دایکندی در مرکز افغانستان موقعیت دارد و با ولایات بامیان، غور، غز نی، ارزگان و هلمند متصل می باشد. این ولایت، در مدار عرض البلد 335500 و طول البلد 255500 واقع است و 2400 متر از سطح بحر ارتفاع دارد.
این منطقه دارای آب و هوای متنوع، گرم و سرد، ارتفاعات و پستی های اندک و جلگه های سر سبز و به طور مجموع کوهستانی است و یکی از محروم ترین و صعب العبور ترین نقطه ی کشور می باشد با وجود کوهستانی بودن مناطق مختلف این ولایت نمی توان حتی یک متر جاده موتر رو آسفالته پیداکرد، هیچ پل برای عبور و مرور این مردم تا کنون ساخته نشده است و اگر در بعضی از مناطق این ولایت سرک موتر رو و آن هم به صورت بسیار محدود وجو دارد، توسط خود مردم و اهالی منطقه با امکا نات محدود و به صورت غیر استاندارد و بدون رعایت مسایل ایمنی ساخته شده و هر از چند گاهی نیاز به تعمیر دارد این نبود کمترین امکان ار تباط و راههای مواصلاتی بین مناطق مختلف این ولایت و همچنان با ولایات هم جوار و مرکز کشور خود علت مزید بر فقر و نابسامانی این مر دم است و در زمستان به مدت 6 ماه راهها به روی این مردم بسته است.
به صورت کل، باید گفت که مردم دایکندی از هر گونه امکانات رفاهی، تحصیلی و آموزشی، بهداشتی، امور درمانی که منجر به بی سوادی مطلق فقر شدید، شیوع بیماریها ی مختلف، افزایش مرگ و میر مادران بوده، در طی سالیان متمادی هیچ گونه توجهی از طرف دولت های مختلف در این جا صورت نگرفته است. وجود جنگها و نبود دولت مرکزی در سالهای اخیر و عدم توجه حکمرانان و سلطه داران منطقوی به هیچ چیزی به جز منافع شخصی شان فکر نمی کردند.
دایکندی، دارای مساحت 22019 کیلومتر مربع و 2846 قریه و تعداد 723980 نفر نفوس می باشد و دارای 9 ولسوالی. از لحاظ سیستم اداری و حکومتی این ولایت دارای 9 واحد اداری است؛ یعنی، دارای 9 ولسوالی است که مرکزیت ان در منطقه ی بادام خیز "نیلی" قرار دارد.
ولسوالیهای آن هر یک: نیلی؛ شهرستان، میرآمور، اشترلی، سنگ‌تخت و بندر، کیتی، کجران، و گیزاب است که البته تا هنوز ادارات دولتی اکثر نقاط ولایت غیر فعال است و به طور نمونه ولسوالی گیزاب فاقد اداره حکومتی است و دایکندی به لحاظ حضور نیروهای طالبان و وابستگان آن هنوز بر آن ولسوالی تسلط ندارد.
تعداد نفوس: از لحاط جمعیتی و قومی: در این ولایت اقوام هزاره، پشتو و بلوچ ساکن می باشند که بالاترین نفوس را هزاره ها تشکیل می دهند.
از لحاظ وضعیت فر هنگی: این ولایت نا انکشاف یافته ترین و محروم ترین منطقه در کشور است. اکثر ولسوالیها، قرات فاقد مکتب، مدرسه و فضای آموزشی است و در دولت محترم فعلی و موسساتی جونDHSA , APEP و غیره هنوز هم صدها دختر و پسر این ولایت از نعمت درس خواندن محروم است. مقاطع تحصیلی متوسطه و لیسه در بعضی جاهای این ولایت موجود است؛ در مرکز ولایت بالاترین مقطع درسی تا صنف 8 فعال است. البته، بهترین منطقه از لحاظ وجود فضای آموزشی در کل ولایت ولسوالی شهرستان است.
از لحاظ امکانات فرهنگی: اطلاع رسانی و حضور نهادهای مدنی باید گفت که این ولایت دارای یک رادیوی محلی با موجFM است که از مرکز ولایت را تحت پوشش قرار می دهد.
راههای مواصلاتی: از لحاظ راههای مواصلاتی و سرگ اکثر قرات، قصبات و ولسوالیها فاقد راههای مواصلاتی است. در طول سال به مدت 5 ماه راههای مواصلاتی مرکز ولایت به پایتخت و ولسوالیها به مرکز ولایت و بالعکس باز است و سپس به خاطر صعب العبور بودن، برف، نبود پل و پلچک قطع می شود.
طبی و بهداشتی: در مورد وضعیت صحی این ولایت نیز قابل ذکر است ینکه بسته در تمام ولایت شاید 5 یا 6 کلینیک بیشتر موجود نباشد و دسترسی به دوا و درمان و امکانات طبی و بهداشتی برای اکثر باشندگان ولایت میسر نیست و به تازگی ریاست صحت عامه دایکندی دفترش را دایر کرده است که به خاطر عدم تخصیص امکانات چندان فعال نیست
امنیتی: دایکندی به استثنای ولسوالی گیزاب به طور مجموع امن وآرام است و مردم روز وشب شان را با خیال راحت سپری می کند و مشغول غریب کاری و زندگی شان است.
ولسوالی نیلی: به مرکزیت ولایت دایکندی دارای 165 قریه و95340 نفوس و به مساحت 780 کیلومتر مربع مساحت می باشد که دارای آب و هوای معتدل و تقریبا گرم سیر می باشد.
ولسوالی خدیر: به مر کزیت خدیر دارای 294 قریه 1920 کیلومتر مربع مساحت و دارای 83400 نفر نفوس که دارای آب و هوای نیمه معتدل دارد.
ولسوالی اشتر لی: ولسوالی اشتر لی به مر کزیت شیخمیران دارای 343 قریه 1890 کیلو متر مربع مساحت و به تعداد 88340 نفر نفوس می باشد و دارای آب و هوای نیمه معتدل می باشد.
ولسوالی سنگ تخت-بندر: ولسوالی سنگ تخت-بندر، به مر کزیت دهن "سیلبیتو" ی بندر که دارای 290 قریه 1095 کیلومتر مربع مساحت و به تعداد 78900 نفر نفوس می باشد، این ولسوالی دارای آب و هوای سرد می باشد.
ولسوالی شهرستان: به مرکزیت القان دارای 290 قریه و دارای 4653 کیلومتر مبع مساحت و به تعداد 72450 نفر نفوس دارای آب و هوای نیمه معتدل می باشد.
ولسوالی میرا مور: به مر کزیت تگاب که دارای 326 قریه و دارای 1921 کیلومتر مربع مساحت و به تعداد 88400 نفر نفوس می باشد که دارای آب و هوای نیمه معتدل می باشد.
ولسوالی کجران به مر کزیت کجران دارای 326 قریه و دارای 1610 کیلومتر مربع مساحت و به تعداد 73800 نفر نفوس می باشد، این ولسوالی دارای آب و هوای گرم سیر می باشد.
ولسوالی کیتی: به مر کزیت دشت کیسو، 196 قریه و دارای 1610 کیلومتر مربع مساحت و به تعداد 64900 نفر نفوس می باشد این ولسوالی دارای آب و هوای گرم سیر می باشد.
ولسوالی گیزاب: به مر کزیت "چونی" دارای 126 قریه و4240 کیلومتر مربع مساحت و به تعداد 78450 نفر نفوس می باشد و دارای آب و هوای گرم می باشد.
ولایت دایکندی یکی از ولایتهای پر نفوس افغانستان می باشد و تر کیب جمعیت از نظر جنسیت 48 فی صد نفوس را اناث و 52 فی صد نفوس را مردان تشکیل می دهد و از جایگاه سواد در حداقل قرار دارد. تعداد مر گ و میر در بین زنان و اطفال زیر 5 سال فوق العاده بالاست و میانگین عمر در حدود 60 سال است که این خود بیانگر آمار فوتی در بین مردم این ولایت است 80 فی صد اراضی این ولایت کوهستانی است تا هنوز سروی دقیق از منابع زیر زمینی این ولایت صورت نگرفته است و بیشترین ترکیب جمعیت از نظر سنی بین 10 تا35 سال تشکیل می شود، که این جمعیت جوان دارای قدرت و توان کار بوده؛ اما، با کمال تأسف، تا کنون هیچ گونه زمینه کار برای این جمعیت جوان فراهم نیست و اکثر این جوانان آواره ی دیار بیگانه گان است.
خانم عذرا جعفری اولین شهردار افغانستان
