سنائی غزنوی
سنائی غزنوی
ابـو المجـد مجـدود بـن آدم معروف به سنائی غزنوی شاعربلند مرتبهء شیعی مذهب و عارف مشهور و از استادان مسلم شعر فارسی است. ولادتش در اواسط قرن پنجم هجری ( اواسط قرن یازدهم میلادی ) در غزنین اتفاق افتاد. در آغاز جوانی شاعری درباری و مداح مسعود بن ابراهیم غزنوی ( 492ـ 508 هجری = 1098 ـ 1114 میلادی ) و بهرام شاه بن مسعود ( 511 ـ 552 هجری = 1117 – 1157 میلادی ) بود.
ولی بعد از سفرخراسان و اقامت چند ساله در آن دیار و ملاقات با مشایخ تصوف در او تغییری ایجاد شد و کارش به زهد و انزوا و تأمل درحقایق عرفانی کشید. بروز شخصیت سنائی از این آوان صورت گرفت و در این دوره است که او به سرودن قصائد معروف خود در زهد و وعظ و عـرفـان، و ایجـاد منظومهای مشهورحدیقة الحقیقة و طریق التحقیق و سیر العباد و کارنامهء بلخ و امثال آنها توفیق یافت و نخستین بار قصائد و منظومهای خاصی را به بحث در مسائل حکمی و عرفانی اختصاص داد.
سنائی در طریقت و سیر و سلوک مرید شیخ ابو یوسف یعقوب همدانی بود و مولانا جلال الدین رومی با وجود کمال فضل ،خود را از متابعان و پیروان او دانسته است.وی یکی از بزرگ‌ترین شاعران ادب پارسی دری و معروف ترین شاعر صوفی و بنیانگذار این فن به شمارمی رود که در سبک شعر پارسی و ایجاد تنوع و تجدد در آن نقش به سزائی ایفا نموده است.سنائی پس از بازگشت از سفر مکه مدتی در بلخ بسر برد و از آنجا به سرخس و مرو و نیشابور رفت.
وفات او به سال 545 هجری ( 1150 میلادی ) اتفاق افتاد ومقبره اش درغزنین زیارتگاه خاص وعام است.
اثر سنائی درتغییر سبک شعرفارسی و ایجاد تنوع و تجدد در آن مسّلمست . در آغاز کار که شاعر مّداح بود، روش شاعران دورهء اول غزنوی خاصه عنصری و فرخی را تقلید میکرد و در دورهء دوم که دورهء تغییر حال و تکامل معنوی اوست، آثار او پر است از معارف و حقایق عرفانی و حکمی و اندیشه های دینی و زهد و وعظ و ترک و تمثیلات تعلیمی که با بیانی شیوا و استوار ادا شده است. درین قصائد سنائی از آوردن کلمات و حتی ترکیبات و عبارات عربی به وفور خودداری نکرده است.
و کلام خود را باشارات مختلف از احادیث و آیات و قصص و تمثیلات، و استدلالات عقلی و استنتاج از آنها برای اثبات مقاصد خود، و اصطلاحات وافر علمی از علوم مختلف زمان که در همهء آنها صاحب اطلاع بوده، آراسته است و به همین سبب بسیاری از ابیات او دشوار و محتاج شرح و تفسیر شده است. این روش که سنائی در پیش گرفت، مبداء تحول بزرگی درشعر فارسی و یکی از علل اصراف شعرا از امور ساده و توضیحات عادی، و توجه آنان به مسائل مشکلتر و سرودن قصائد طولانی در زهد و وعظ و حکمت و عرفان و اخلاق شده است.
از شعرای معاصری وی مسعود سعد سلمان، عثمان مختاری، سید حسن غزنوی، معزی انوری و سوزنی را می توان نام برد.
آثار: مهمترین آثار سنایی غزنوی عبارت است از: - حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه - سیر العباد الی المعاد - دیوان قصاید و غزلیات - عقل نامه - طریق التحقیق - تحریمه‌القلم - مکاتیب سنائی - کارنامه بلخ - عشق نامه.
جــان بـی علـم تـن بمــیرانــد
شــاخ بـی بــار دل بگــیرانـد
عــلم بـاشـد دلیل نعمت و نــاز
خنک آنـرا کـه علم شـد دمساز
‘حـجت ایـــزدســت درگــردن
خـوانـدن علـم وکـار نـاکــردن
آنچـه دانستـه ای بکـــار درآر
پس دگـرعلـم جـوی ازپـی کـار
بـا همـه خلـق روی نیکـو دار
خـونکودار ورای چون‘خـو دار
خـوی نیکو ترا چـو شـیر کند
خـوی بـد عـالم ازتـو سیر کند 
آرامگاه سنائی
